کمتر از ۱۰ شرکت تولید تایر فعال در داخل کشور وجود دارند که با توجه به شرایط اسفبار اقتصادی فعلی، محصولات خود را به مشتریان عرضه می‌کنند. در این نوشته مروری خواهیم داشت بر تخلفات شرکت‌های تولید لاستیک ایران در سال گذشته.
اقتصاد ایران در چند دهه گذشته، بخصوص پس از دوران دولت احمدی نژاد، بقدری آلوده فساد گسترده شد که می‌توان از آن به عنوان نمونه‌ای مثال زدنی در تاریخ اقتصاد جهان یاد کرد. در این دوره زمانی دلارهای نفتی (که بالاترین درآمد را برای کشور رقم زدند) بجای تزریق به اقتصاد، در اختیار قشری خاص و وابسته به قدرت قرار گرفت.
اخلاس‌های چند هزار میلیارد تومانی فاش شده، تنها درصد اندکی از حجم پول چپاول شده کشور بود و بخش گسترده‌ای از آن در اختیار برخی که به هیچ عنوان امکان حساب رسی و بازخواست از آنها وجود نداشت، قرار گرفت که به لطف شبکه‌های اجتماعی (که در حال حاضر با اختلال در اینترنت و به نوعی جایگزینی شبکه به اصطلاح ملی به جای شبکه جهانی) به اطلاع مردم رسید. صنعت تایر خودرو نیز یکی از بخش‌های حساس اقتصاد بود که فسادی گسترده در آن به وقوع پیوست…
تخلفات شرکت‌های تولید لاستیک ایران
تایر خودرو یا به اصطلاح لاستیک ماشین، یکی از حیاتی‌ترین قطعات مصرفی وسایل نقلیه بوده که تاثیر مستقیمی بر روی ایمنی دارد. با توجه به بازگشت تحریم‌ها در ۱ سال گذشته و خروج تمامی شرکت‌های تولید تایر مطرح جهان که در نوشته بهترین لاستیک خارجی به آن اشاره شد، تنها گزینه موجود برای خودروهای قشر عظیمی از مصرف کنندگان، تایرهای تولید داخل بود. این شرکت‌ها که عموما با استفاده از تکنولوژی شرکت‌های برتر تولید تایر جهان آغاز به فعالیت نموده بودند، با توجه به تملک توسط نهادهای وابسته به لایه‌های بالای حکومتی و همچنین نهادهای امنیتی، طی سال گذشته با انواع و اقسام تخلفات، موجب ایجاد مشکلات برای دو قشر فروشنده و مصرف کننده شدند.
افزایش قیمت
یکی از تخلفات شرکت‌های تولید لاستیک در ایران افزایش قیمت بود. این شرکت‌ها به بهانه تحریم‌ها و کمبود مواد اولیه، قیمت محصولات خود را افزایش دادند. قشر متوسط و ضعیف جامعه نیز که عموما از خودروهای بسیار با کیفیت داخلی استفاده می‌کردند، توانایی و یا دسترسی به محصولات باکیفیت خارجی را نداشته و مجبور به استفاده از محصولات شرکت‌های تولید لاستیک داخلی به هر قیمت شدند.
البته افزایش قیمت تایر تا حدی قابل قبول بود؛ اما تنها کمتر از ۵۰ درصد مواد تشکیل دهنده تایر از منابع وارداتی تامین می‌گردد. به همین دلیل افزایش نزدیک به ۵۰ درصدی قیمت مصوب تایر در یک سال گذشته، تنها سود بیشتری را عاید مدیران و مسئولان کارخانه‌ها (که آنها نیز عمدتا از آقازاده‌ها و یا مسئولین فاسد سایر نهادها بودند) نمود.کاهش کیفیت
شرکت‌های تولید تایر ایران همزمان با افزایش قیمت، کیفیت محصولات خود را نیز به شدت کاهش دادند. تایرهای ایرانی در سال‌های گذشته در سرعت‌های پایین و مجاز عملکردی نسبتا مشابه با نمونه‌های خارجی داشتند و به همین دلیل اگر وسواس خاصی در استفاده از اتومبیل نداشتید، انتخاب نمونه‌های داخلی با توجه به تفاوت قیمت با نمونه‌های خارجی امری کاملا معقول بود.
اما نبود رقبای خارجی عملا بخش کنترل کیفیت یا QC را از خط کاری این شرکت‌ها خارج نموده که علاوه بر کاهش کیفیت، سود بیشتری را نیز نصیب مدیران اشاره شده می‌کند. در حال حاضر تولید برخی شرکت‌ها که محصولات آنها چندی پیش به عنوان بهترین لاستیک ایرانی شناخته می‌شد، به قدری از لحاظ کیفی افت کرده که نمایندگان خدمات پس از فروش را با انبوهی از محصولات مرجوعی مواجه نموده است. برخی از تولیدات نیز حتی قبل از قرار گرفتن بر روی رینگ به قدری از لحاظ ظاهری نامناسب بوده که استفاده کننده گان را عملا به پرداخت هزینه‌ای چند برابری و تهیه نمونه‌های خارجی حتی با تاریخ تولید چند سال گذشته ترغیب می‌کند.افت کیفی خدمات پس از فروش و گارانتی
یکی دیگر از تخلفات شرکت‌های تولید لاستیک ایران نحوه ارائه خدمات پس از فروش و یا به اصطلاحی گارانتی است. شرکت‌های تولید تایر ایرانی معمولا محصولات خود را با ضمانتنامه ۶۰٫۰۰۰ کیلومتر یا ۳۰ ماه (از تاریخ تولید که در بخش علائم دیواره تایر درج شده) به فروش می‌رساندند. در صورت بروز عیب ساختاری از قبیل جدا شدن پوسته، عدم بالانس و یا مواردی مشابه که ایراد تولید تایر مربوط می‌شد، نمایندگان واحد خسارت، تایر آسیب دیده را از مشتری دریافت و با کسر میزان کارکرد، در کمتر از ۱ ماه نمونه‌ای جدید را به فرد خسارت دیده تحویل می‌دادند.
در خبری بخوانید: اخبار اقتصادی امروز در بازار تهران
اما در حال حاضر به دلیل کاهش کیفیت، نحوه خدمات گاارنتی نیز به شدت افت کرده و برخی از نمایندگان تایرهای خسارتی ۶ ماه پیش خود را نیز تحویل نگرفته و مجبور به درگیری و پاسخگویی به افراد خسارت دیده و یا تحویل تایر از موجودی انبار خود بوده که همین مساله نیز مشکلات بسیاری را برای آنها در بخش‌هایی مانند بازرسی و نظارت سازمان صنعت و معدن و یا تعزیرات به وجود می‌آورد.عرضه خارج از شبکه
یکی از بزرگترین و همه‌ترین تخلافات شرکت‌های تولید لاستیک ایران عرضه خارج از شبکه است. به دلیل کمبود تایر در بازار، برخی از شرکت‌های بنام و قدرتمند تولید تایر ایران (که مستقیما تحت هدایت نهادهای امنیتی قرار دارند) محصولات خود در برخی از سایزهای پر مصرف (به ویژه تایرهای مخصوص خودروهای باری سبک و وانت) را عملا از سبد نمایندگان حذف نموده‌اند.
برخی از مسئولان، دلیل عدم عرضه و یا فروش محدود این تایرها را کمبود مواد اولیه و پایین آمدن تیراژ تولید عنوان می‌کنند. اما این تایرها (عموما رینگ‌های ۱۶ مخصوص وانت) به وفور در بازار لاستیک تهران وجود داشته و همگی از محصولات با تاریخ تولید جدید هستند. پس منطقی است که فروش خارج از شبکه شرکت‌های تولید لاستیک را با توجه تفاوت قیمت نزدیک به ۲ میلیون تومانی هر جفت در رده تخلافات آنها قرار داد.اخذ وثیقه‌های چند صد میلیون تومانی از نمایندگان
شرکت‌های تولید لاستیک ایران طی مشکلات به وجود آمده و تغییرات مدیریتی، تصمیم به اخذ وثیقه‌های بیشتر از نمایندگان گرفتند. این وثیقه‌ها که در سال‌های گذشته به طور میانگین رقمی کمتر از ۵۰ میلیون تومان بود، به ناگاه به چند صد میلیون تومان افزایش یافت.
به این ترتیب شرکتی که در حدود ۳۰۰ نماینده فعال در کل کشور داشته، نزدیک به ۶۰۰ میلیارد تومان از کسری منابع خود را از محل وثیقه‌های اخذ شده از نمایندگان تامین نموده؛ البته این مساله را به خودی خود نمی‌توان در رده تخلفات شرکت‌های تولید لاستیک در ایران قرار داد؛ اما نکته جالب توجه اینجاست که هیچ رسید و یا قراردادی برای این اضافه دریافتی ارائه نمی‌گردد…فروش اجباری
پس از اعتراضات گسترده صنف رانندگان کامیون در سال گذشته و شکایت این قشر از گرانی لوازم مصرفی از جمله لاستیک، دولت طی تصمیمی مشابه با تمامی تصمیمات نابخردانه مهم اقتصادی، کارخانه‌ها را مجبور به تولید بیشتر از ظرفیت تایرهای کامیونی در رینگ‌های ۲۴ و ۲۲٫۵ کرد و فروشندگان را مکلف به عرضه تایر با حواله نمود. در ماه‌های اول اجاری این طرح (که در نوشته طرح سهمیه بندی لاستیک؛ خوب، بد، زشت؟ " به طور کامل به آن پرداختیم، دارندگان حواله با توجه به تفاوت قیمت چند میلیون تومانی در هر جفت، با اشتیاق وافر این تایرها را دریافت نموده و به قیمت آزاد در اختیار شرکت‌های بزرگ (که عموما در بخش‌های مربوط به راه سازی و عمران فعالیت داشتند) قرار دادند.
اما با کاهش تفاوت قیمت، خریداران که دیگر سودی نصیب آنها نمی‌شد از خرید لاستیک حواله‌ای سرباز زدند. به همین دلیل نمایندگان نیز که مجبور به دپوی تایرها برای چندین ماه می‌شدند و مجوز فروش اینگونه لاستیک‌ها حتی با قیمتی پایین‌تر از قیمت مصوب را نیز نداشتند، تمایلی به خرید این نمونه‌ها از خود نشان ندادند.
به همین دلیل یکی دیگر از بزرگترین تولیدکنندگان تایرهای کامیونی نیز در جدیدترین اقدام خود، با بی شرمی تمام، عرضه تایرهای سواری را منوط به خرید بسته‌های چند صد میلیون تومانی تایرهای کامیونی نموده استا. این مساله که در اصطلاح به آن فروش اجباری گفته می‌شود، از لحاظ قانونی و مذاکره با مسئولان وزارت صنعت و معدن و تجارت در رده تخلفات شرکت‌های تولید لاستیک ایران قرار می‌گیرد.سخن آخر
همانطور که اشاره شد، شرکت‌های تولید تایر در ایران مانند بسیاری دیگر از تولیدکنندگان، درگیر فساد گسترده شده‌اند. فروشندگان و نمایندگان نیز در برخی موارد رویه تولیدکنندگان را در پیش گرفته و به جای فروش با قیمت مصوب، تایر را در بازار آزاد به فروش می‌رسانند. بهترین راه برای رفع این مشکل مانند بسیاری دیگر از مشکلات اقتصادی موجود در کشور، کوتاه شدن دست دولت بوده و صنف تولیدکنندگان و فروشندگان بدون دخالت این نهاد، توانایی هماهنگی عرضه و تقاضا را خواهند داشت.
